Zaandam Oost

Uit onderzoek en data is gebleken dat relatief veel bewoners in de wijken Poelenburg en Peldersveld - in vergelijking met andere wijken in Zaanstad – kwetsbaar(der) zijn. Ook zijn de kinderen minder kansrijk en hebben bewoners moeite om goed mee te komen in de maatschappij. Vaak zijn zij ook afhankelijk van overheidsvoorzieningen. Denk hierbij aan bijstand, bijzondere bijstand, armoederegelingen, zorg en toeslagen. Dit patroon bestaat al decennia en werkt van generatie op generatie door.

De gemeente heeft in 2016 - op verzoek van de gemeenteraad – het initiatief genomen voor Het Actieplan Poelenburg en Peldersveld. Al snel was duidelijk dat, om dat patroon te doorbreken, een brede samenwerking van maatschappelijke organisaties nodig is. Voor problemen die in tientallen jaren zijn ontstaan, is een aanpak voor een enkel jaar niet genoeg. Om die reden is in 2020 een ‘pact’ gesloten tussen inmiddels 28 partijen. Deze partijen hebben met elkaar afgesproken om de komende twintig jaar (pakweg één generatie) er alles aan te doen om kinderen meer en gelijke kansen te geven op een goede toekomst. Dat geldt zowel voor kinderen die er nu opgroeien als voor kinderen die er geboren worden. Op die manier kunnen we gezamenlijk helpen het patroon in deze wijken doorbreken.

De Pact-aanpak kent drie hoofdopgaven: Jeugd, Participatie & Armoede en Fijn en Veilig Wonen. In het Pact voor Poelenburg en Peldersveld zijn per opgave de grote langetermijndoelstellingen geformuleerd. Samen met de partners hebben we uitvoeringsplannen opgesteld voor vier jaar. In deze plannen staat opgenomen op welke manier een specifieke opgave wordt aangepakt en welke resultaten we met elkaar willen bereiken, zoals ondermijnende criminaliteit. We monitoren de bevindingen. Op basis van gesprekken met professionals in de wijken en wijkbewoners kunnen we vervolgens bepalen of onze aanpak het gewenste effect heeft.  

Van Pact Poelenburg en Peldersveld naar Pact Zaandam Oost
De raad heeft het college opgedragen om bij het Rijk aandacht te vragen voor andere kwetsbare wijken in Zaanstad en een vergelijkbare aanpak. Onder aanvoering van de burgemeester is samen met veertien andere burgemeesters en met een groot aantal maatschappelijke partners op 26 mei 2021 een dringende oproep gedaan  -  ‘Dicht de Kloof’ - aan de politieke partijen die zouden deelnemen aan de Tweede Kamerverkiezingen. Het Coalitieakkoord ‘Omzien naar elkaar, vooruit kijken naar de toekomst’ van het kabinet Rutte IV maakt melding van het programma Leefbaarheid en Veiligheid. Hiermee is de basis gelegd voor een verdere ontwikkeling van dit voor Zaanstad belangrijke programma. In dit programma zijn op basis van een aantal criteria op het gebied van leefbaarheid, veiligheid en kansengelijkheid, zestien gebieden opgenomen. Voor Zaanstad gaat het om het gebied Zaandam Oost, met behalve de wijken Poelenburg en Peldersveld ook Zaandam Zuid, Rosmolenwijk, Hoornseveld en Kogerveld.

Ook vanuit andere departementen worden programma’s voorbereid waarin de zestien gebieden bijzondere aandacht krijgen. Bijvoorbeeld bij OCW (met een inzet op het vergroten van kansengelijkheid, o.a. met de ‘Rijke Schooldag’), J&V (Preventie met gezag, een aanpak voor afglijdende jongeren en justitie in de wijk), Nationaal Isolatiefonds, een Armoede-aanpak (SZW), het voorkomen en tegengaan van dakloosheid (VWS met BZK), de kansrijke start en gezondheid van jongeren (VWS). Hiermee kunnen we de komende jaren gebiedsgericht werken aan het verbeteren van de leefbaarheid en de kansen voor de inwoners in niet alleen Poelenburg en Peldersveld, maar in het grotere gebied Zaandam Oost. De financiering voor uitvoering van activiteiten in Zaandam Oost plaats vindt vanuit de diverse programma’s.

We nemen voorlopig de drie pijlers voor Poelenburg en Peldersveld over voor het Pact Zaandam Oost. In 2023 breiden we de aanpak van het Pact Poelenburg Peldersveld stapsgewijs uit naar de andere wijken van Zaandam Oost

Jeugd
De hoofddoestelling van de pijler Jeugd is als volgt geformuleerd: ‘Alle kinderen en jongeren groeien gezond en veilig op, ontplooien hun talenten, kwalificeren zich en vinden hun weg naar de arbeidsmarkt’. Om structurele verbeteringen voor bewoners van wijken als Poelenburg en Peldersveld, en in bredere zin Zaandam Oost, te realiseren ligt het voor de hand om te investeren in de kinderen en jongeren, en in hun ouders. We zetten zowel in op het voorkomen van een taalachterstand, als op brede talentontwikkeling en het verbreden van hun horizon. Ook ontplooien we veel interventies op het gebied van gezondheid in verschillende leeftijdscategorieën. Een factor van grote invloed is overgewicht. Daarom is er veel aandacht voor ondersteuning aan ouders en kinderen en jongeren om een meer gezonde leefstijl te kunnen aannemen.

Min 9 maanden tot 12 jaar
Achterstanden voorkomen begint al voor de geboorte. De eerste levensjaren van een kind zijn van grote invloed op een goede ontwikkeling en een gezond leven later. We richten ons met adviezen en training op ouders met jonge kinderen om de taalontwikkeling en ontwikkeling van hun kind actief te ondersteunen. Ouderbetrokkenheid vergroten vanaf de zwangerschap tot basisschool en verder is een speerpunt. Met diverse interventies stimuleren we deelname aan de voorschoolse educatie die goed aansluit op de basisscholen. Brugfunctionarissen zijn op de basisscholen nu een onmisbare schakel tussen de schoolteams en de ouders. Zij richten zicht primair op het vergroten van de ouderbetrokkenheid. De verlengde leertijd is niet meer weg te denken en wordt de komende jaren, van zeven naar in totaal dertien basisscholen in Zaandam Oost, en zo mogelijk ook qua uren van 2,5 naar 4 of 5 uur per week uitgebreid. Sportieve en gezondheidseducatieve elementen maken onderdeel uit van de verlengde leertijd. Ook investeren we in het steeds verbeteren van de samenwerking tussen de peuterspeelzalen, basisscholen en de gemeentelijke voorzieningen voor jeugd en gezin: de centra jong, het jeugdteam en het sociaal wijkteam.

12 jaar en ouder
In lijn met de doelen en acties uit de fase ‘min negen maanden tot twaalf jaar’ zetten we bij de leeftijdscategorie twaalf jaar en ouder in op drie hoofddoelstellingen: talentontplooiing, kwalificatie & arbeidsmarkt en gezond & veilig opgroeien. Voor jongeren in Poelenburg en Peldersveld is het beduidend moeilijker om een succesvolle toekomst tegemoet te zien in vergelijking met andere jongeren in Zaanstad. Jongeren komen op verschillende gebieden minder goed mee; zo ligt het aantal jongeren dat een startkwalificatie heeft in 2018 met 77% (Poelenburg) en 79% (Peldersveld) lager dan het gemiddelde van 86% in Zaanstad. Onze streven is dit te verhogen naar 80% in 2030.

Extra aandacht en inzet voor deze jongeren is dus nodig om hen gelijke kansen te geven op een succesvolle toekomst. De jongeren geven ook zelf aan behoefte te hebben aan begeleiding, talentontwikkeling en het verbreden van hun horizon. Om onze hoofddoelstellingen te bereiken, zetten we in op diverse actielijnen zoals huiswerkbegeleiding, de Jongerenwinkel, loopbaanoriëntatie op kansrijke sectoren en baangaranties via Aan de bakgaranties, meidenwerk, een gezonde school en extra sport op straat in combinatie met persoonlijke ontwikkeling.

We willen kinderen en jongeren behoeden voor een carrière in de criminaliteit. We zetten via de rijksregeling ‘Preventie met gezag’ een aanpak op langs vier lijnen in: de school als centrale plek in de wijk (o.a. vroeg signalering), het versterken van de weerbaarheid, persoonsgerichte aanpak, (familie)netwerk-aanpak en een gebiedsgerichte repressieve aanpak in combinatie met justitie in de wijk.

Participatie & Armoede
Met de Pact-aanpak willen we bereiken dat Poelenburg en Peldersveld kansrijke wijken worden waarbij inwoners goede perspectieven hebben op de arbeidsmarkt en ‘meedoen naar vermogen’ de norm is. Samen met de betrokken partners (o.a. Sociaal Wijkteam en Werkom) zetten we bijvoorbeeld extra in op het verlagen van het aantal bijstandsuitkeringen in Poelenburg en Peldersveld. Wijkbewoners met een bijstandsuitkering krijgen extra begeleiding naar werk. Of als dat (nog) niet lukt, om op een andere manier te participeren. De afgelopen jaren is er een hoge uitstroom van bijstandsgerechtigden geweest en deze aanpak blijven we doorzetten.

In september 2021 zijn zestien wijkbewoners gestart met een gratis opleiding in de wijk. In samenwerking met het Regio College kunnen wijkbewoners uit Zaandam Oost in buurthuis de Poelenburcht op een laagdrempelige manier gratis een MBO-opleiding volgen op niveau 1. Op deze manier proberen we bewoners kansrijker te maken op de arbeidsmarkt of klaar te stomen en enthousiast te maken voor een vervolgopleiding op MBO 2 niveau op het Regio College. Na het afronden van deze opleiding beschikken bewoners over een startkwalificatie en vergroten zij hun kansen op de arbeidsmarkt. Van de zestien deelnemers behaalden in juni 2022 dertien deelnemers hun diploma. In juni 2022 start ook de inschrijving voor wijkbewoners voor de opleiding 2022/2023.  

Fijn wonen
Om in de komende twintig jaar de bewonerssamenstelling diverser te maken en daarmee de wijken te versterken, wordt de samenstelling van de woningvoorraad geleidelijk veranderd van 64% naar 40% sociale woningbouw. Daarbij worden 1.000 woningen bijgebouwd. De plannen zijn uitgewerkt in de Visie Fijn Wonen. Uitvoering van de visie zal zichtbare en positieve verandering geven. Een van de speerpunten is: er valt straks meer te kiezen. Er blijft plek voor iedereen, want het PACT is bedoeld om de toekomstkansen voor de huidige bewoners en hun kinderen te verbeteren. Op drie locaties starten we met de (voorbereiding van de) uitvoering, onder andere de ontwikkeling van Vrije Watering  en vernieuwing van het complex op de hoek Poelenburg/Clusiusstraat (de zgn. Spaghettiflat), onder andere met een Huis van de Wijk, het Zaans Hoekje en het verbeteren van de brede omgeving van de Eraflats. Om de bewonerssamenstelling nu al diverser te maken, is de Wet Bijzondere Maatregelen Grootstedelijke Problematiek (WBMGP) van kracht die de instroom van nieuwe bewoners beïnvloedt.

Naast de langetermijndoelstellingen werken we zoveel mogelijk samen met bewoners aan het verbeteren van de openbare ruimte, aan meer ruimte voor ontmoeten en het zoeken naar mogelijkheden de winkels en voorzieningen te verbeteren. Daarnaast is er een aanpak op overbewoning en woonfraude.

Veilig wonen (aanpak ondermijnende criminaliteit)
Een carrière in de criminaliteit mag niet langer een lonend alternatief zijn voor een opleiding of baan. Een veilige omgeving is voor kinderen nu en in de toekomst belangrijk om alle kansen te krijgen en hun ambities te verwezenlijken om zich ongeremd te kunnen ontwikkelen. Daarvoor moet de overheid in Poelenburg en Peldersveld zichtbaar grenzen stellen aan overlastgevend en crimineel gedrag.

Het vergroten van kansen(gelijkheid) en het bieden van perspectief op een goede toekomst en daarnaast het afsnijden van de route naar criminaliteit zijn twee kanten van dezelfde medaille. Samen met de betrokken partners willen we dit onder andere bereiken door fraudebestrijding. Ook aankomend jaar gaan we door met de intensieve aanpak van het opsporen en handhaven van oneigenlijk gebruik van overheidsvoorzieningen. De capaciteit is het afgelopen jaar uitgebreid en zetten we door in 2023. Gaandeweg breiden we de aanpak uit naar de andere wijken in Zaandam-Oost.

Een ander speerpunt is de aanpak van specifieke branches. We willen ons richten op branches waarin we ondermijnende fenomenen als witwassen, uitbuiting van arbeidsmigranten, illegale arbeid en uitbuiting veel tegenkomen. Te starten met de glazenwassersbranche. We gaan samen met partners een zogenoemd barrièremodel ‘crimineel werkgeverschap’ ontwikkelen. Dat barrièremodel (een model waarbij criminele werkgevers worden belemmerd in hun activiteiten) zal de basis zijn voor een integrale aanpak.