Leeswijzer

Met deze leeswijzer willen we u makkelijk door de begroting navigeren. Voor verschillende onderwerpen wordt aangeven waar u deze in de begroting kunt vinden. Via verschillende stappen kunt u steeds meer gedetailleerde informatie krijgen. De eerste stap is ‘De begroting 2023 - 2026 in één oogopslag’. Dit overzicht biedt een samenvatting van de begroting 2023 - 2026. Daarna worden in de bestuurlijke hoofdlijnen de speerpunten van de begroting toegelicht. In de financiële hoofdlijnen die daarna volgen, wordt in hoofdthema's aangegeven welke mutaties in het meerjarenbeeld zijn opgenomen ten opzichte van de Kaderbrief.
Voor de meest gedetailleerde informatie wordt u verwezen naar de programmatoelichting en de paragrafen. In deze programmatoelichting zijn per product de speerpunten toegelicht en wordt de financiële begroting op programmaniveau inclusief een toelichting weergegeven.
De paragrafen zijn een soort dwarsdoorsnede van de programma’s. Hierin staat informatie over de financiële positie van de gemeente, over beheersmatige aspecten en over risico’s. Daarna treft u in het financiële deel van de begroting het overzicht van baten en lasten en een prognosebalans aan. Als laatste zijn bijlagen opgenomen die dieper ingaan op een aantal onderwerpen, met name financieel gerelateerd. Hieronder volgt een verdere uitleg per onderdeel.

De begroting 2023-2026 in één oogopslag
Als losse bijlage is 'De begroting 2023 in één oogopslag' bijgevoegd. Hierin zijn de meest aansprekende financiële en beleidsmatige onderwerpen weergegeven. Op financieel gebied zijn de lasten en baten voor de producten opgenomen om inzicht in het volume en aard van de uitgaven en inkomsten te geven. Een aparte grafiek laat zien welke delen hiervan incidenteel en structureel zijn. Daarnaast is een tabel met de gemiddelde woonlasten opgenomen. Op beleidsmatig gebied zijn per programma aansprekende zaken uitgelicht.

Bestuurlijke en financiële hoofdlijnen

In de bestuurlijke hoofdlijnen licht het college de overwegingen toe die geleid hebben tot de voorliggende begroting.
In de financiële hoofdlijnen worden de grotere financiële wijzigingen toegelicht. Er wordt uitgelegd hoe het saldo van de begroting tot stand komt, uitgaande van de beginstand bij de Kaderbrief 2023 - 2026.

Programmabegroting
De gemeenteraad stelt de begroting vast op programmaniveau. Per programma zijn in dit onderdeel de producten opgenomen. Per product zijn de speerpunten vermeld. De financiële begroting is voor het programma als geheel opgenomen, omdat de gemeenteraad op programmaniveau autoriseert.

Er zijn 7 programma’s en een hoofdstuk financiën:
Programma 1: Kansengelijkheid - De evenwichtige gemeente
Programma 2: Verstedelijking - De leefbare gemeente
Programma 3: Duurzaamheid - De duurzame gemeente
Programma 4: Gezondheid - De gezonde gemeente
Programma 5: Economie, kunst & cultuur - De welvarende gemeente
Programma 6: Veiligheid - De veilige gemeente
Programma 7: Samen werken aan Zaanstad
Hoofdstuk financiën

Paragrafen

In de paragrafen staat informatie over de financiële positie van de gemeente, de beheersmatige aspecten en de risico's. Er zijn 7 (verplichte) paragrafen. Daarnaast is in de begroting 2023 voor het eerste een extra paragraaf voor Zaandam Oost opgenomen, waarmee de begroting totaal 8 paragrafen bevat:

Lokale heffingen ; geeft inzicht in de opbrengsten van belastingen en heffingen. In deze paragraaf wordt ook inzicht verschaft in de gemiddelde woonlasten en hoe die zich verhouden tot andere gemeenten.
Weerstandsvermogen en risicobeheer ; geeft inzicht in de risico’s en in welke mate de gemeente in staat is deze op te vangen. Hierin zijn onder andere kengetallen over de schuldpositie, solvabiliteit en structurele exploitatieruimte opgenomen.
Onderhoud kapitaalgoederen ; geeft inzicht in de onderhoudsstaat van de gemeentelijke bezittingen en openbare ruimte.
Financiering ; geeft inzicht in de schuldpositie en betaalde rente. In deze paragraaf wordt ook dieper ingegaan op de omvang en ontstaan van schulden. Er wordt uitgelegd met welk doel schulden zijn ontstaan, wat de hoogte van de schulden is en wat de vooruitzichten zijn.
Bedrijfsvoering ; geeft inzicht in de speerpunten van de interne bedrijfsvoering en in het personeelsbestand inclusief inhuur.
Verbonden partijen ; geeft inzicht in de samenwerkingsverbanden die de gemeente heeft.
Grondbeleid ; geeft inzicht in de wijze waarop het grondbeleid binnen de gemeente wordt ingezet.
Zaandam Oost ; geeft inzicht in de aanpak in het gebied Zaandam Oost.

Financiële begroting
De financiële begroting geeft inzicht in de financiële meerjarenbegroting. Hier is het overzicht van baten en lasten op programmaniveau weergegeven waarin de stortingen en de onttrekkingen aan de reserves per programma apart worden weergegeven. Ook wordt hier een toelichting op de incidentele baten en lasten gegeven. Inzicht hierin is belangrijk voor de structurele financiële houdbaarheid.

Bijlagen
In de bijlagen wordt informatie gegeven over de reserves en voorzieningen maar ook worden de investeringen verder toegelicht en wordt een overzicht van de subsidies verstrekt. Op de webversie worden ook de begrotingswijzigingen verder toegelicht.